32 વર્ષ પહેલા જ્યારે દિલ્હી ખેડૂતોના નારાને કારણે અટકી ગઈ હતી

ખેડુતોએ બુરારી જવાની ના પાડી અને દિલ્હીના જંતર-મંતર પર પ્રદર્શન કરવા માંગતા. ખેડૂત આંદોલનને કારણે દિલ્હીની રાજકીય ગરમી વધતી જોવા મળી રહી છે. તે જ રીતે, 32 વર્ષ પહેલા, ખેડૂતોએ દિલ્હીની બોટ ક્લબ ખાતે અવાજ કરીને દિલ્હી અટકી હતી. ખેડૂતોએ ફરી એકવાર નિર્ણય લીધો છે કે જ્યાં સુધી સરકાર કાયદો પાછો નહીં ખેંચે ત્યાં સુધી

નવા કૃષિ કાયદા પાછા ખેંચવા અને પાકના લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (એમએસપી) ની માંગ માટે આંદોલન કરી રહેલા ખેડુતો પાછળ છોડવા તૈયાર નથી. છેલ્લા 4 દિવસથી પંજાબ અને હરિયાણાના હજારો ખેડૂત દિલ્હી બોર્ડર પર પથરાયેલા છે. ખેડુતોએ બુરારી જવાની ના પાડી અને દિલ્હીના જંતર-મંતર પર પ્રદર્શન કરવા માંગતા. ખેડૂત આંદોલનને કારણે દિલ્હીની રાજકીય ગરમી વધતી જોવા મળી રહી છે. તે જ રીતે, 32 વર્ષ પહેલા, ખેડૂતોએ દિલ્હીની બોટ ક્લબ ખાતે અવાજ કરી દિલ્હી અટકી પડ્યું હતું. ખેડૂતોએ ફરી એકવાર નિર્ણય લીધો છે કે જ્યાં સુધી સરકાર કાયદો પાછો નહીં ખેંચે ત્યાં સુધી તેઓ બજ નહીં કરે. 

જણાવી દઈએ કે આશરે 25 વર્ષ પહેલા, 25 Octoberક્ટોબર 1988 ના રોજ, ખેડૂત નેતા મહેન્દ્રસિંહ ટીકાઈટના નેતૃત્વમાં, ભારતીય કિસાન સંઘના લોકો તેમની માંગણીઓ સાથે દિલ્હીની બોટ ક્લબ ખાતે રેલી કરવા જઇ રહ્યા હતા. વીજળી, સિંચાઇ દર અને પાકના યોગ્ય ભાવ સહિતની 35 મુદ્દાની માંગણીઓ માટે ખેડુતો પશ્ચિમ ઉત્તર પ્રદેશથી મોટી સંખ્યામાં દિલ્હી આવી રહ્યા હતા, દિલ્હીની લોની બોર્ડર પર પોલીસ વહીવટ દ્વારા તેમને બળપૂર્વક રોકવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. ખેડુતો અટક્યા નહીં, પોલીસે લોની બોર્ડર પર ફાયરિંગ કર્યું અને બે ખેડુતોએ જીવ ગુમાવ્યો. પોલીસ ફાયરિંગથી કુત્બીનો રાજેન્દ્રસિંહ અને ટીટૌલીનો ભૂપસિંહ માર્યો ગયો. આમ છતાં, ખેડુતો દિલ્હી પહોંચી ગયા. 

14 રાજ્યોના 5 લાખ ખેડૂત એકત્રીત થયા હતા

દેશના 14 રાજ્યોના 5 લાખ ખેડુતો દિલ્હીના વોટ ક્લબ પહોંચ્યા અને દિલ્હીને સંપૂર્ણ રીતે અટકેલી. કેન્દ્ર સરકારના વિશેષ વિભાગોની ઇમારતોની મધ્યમાં ગ્રીન બોટ ક્લબમાં ખેડુતોનું કોલાજ હતું, જેના કારણે આખી દિલ્હી અટવાઈ ગઈ હતી. ઇન્ડિયા ગેટ, વિજય ચોક અને બોટ ક્લબ ખાતે ખેડૂતો નજરે પડ્યા હતા. ખેડુતોએ તેમની બળદગાડા અને ટ્રેકટરો બોટ ક્લબ ખાતે પાર્ક કરી હતી. 

દિલ્હીની બોટ ક્લબમાં પૂર્વ વડા પ્રધાન સ્વ.ઇન્દિરા ગાંધીની પુણ્યતિથિ (31 31ક્ટોબર) ની ઉજવણી નિમિત્તે યોજાનારી રેલી માટે રંગારવાનું કામ ચાલી રહ્યું હતું. આ કાર્યક્રમ માટે બનાવવામાં આવેલું પ્લેટફોર્મ પણ ખેડૂતોએ કબજે કર્યું હતું. જે રીતે ખેડૂતોએ લ્યુટીન્સના ક્ષેત્ર પર કબજો કર્યો હતો, તે પ્રધાનથી અધિકારી સુધી મુશ્કેલીમાં મુકાયા હતા. મહેન્દ્રસિંહ ટીકાઈટના નેતૃત્વમાં 12 સભ્યોની કમિટી રાષ્ટ્રપતિ અને લોકસભા અધ્યક્ષ બલરામ જાખારને મળી હતી, આ અંગે કોઈ નિર્ણય લઈ શકાયો નથી. 

ખેડુતોની માંગ સામે સરકાર ઝૂકી

મહેન્દ્રસિંહ ટીકૈતે કેન્દ્રની તત્કાલીન રાજીવ ગાંધી સરકારને ચેતવણી આપતાં કહ્યું હતું કે સરકાર તેમનું સાંભળતી નથી, તેથી તેઓ અહીં આવ્યા છે. રાજપથથી ખેડૂતોને હટાવવા માટે, 30 Octoberક્ટોબર, 1988 ની રાત્રે પોલીસે ખેડૂતો પર લાકડીઓ લગાવી. આ પછી, મહેન્દ્રસિંહ ટીકૈતે કહ્યું હતું, 'ખેડૂત બદલો લેતો નથી, તે બધું સહન કરે છે, તે જીવવાનો હક માંગે છે, પોલીસની પજવણીએ ખેડૂતોને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે. વડા પ્રધાને દુશ્મનની જેમ વર્તે છે. ખેડૂતોનો રોષ સરકારને સસ્તુ નહીં કરે. 

એક અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી, ખેડૂતોએ રાજપથને પોતાના કબજામાં રાખ્યો હતો. આખરે સરકારે ખેડુતો સમક્ષ નમવું પડ્યું. તત્કાલિન વડા પ્રધાન રાજીવ ગાંધીએ 35 માંગણીઓ અંગે નિર્ણય લેવાની ખાતરી આપ્યા બાદ 31 ઓક્ટોબર 1988 ના રોજ વોટ ક્લબની હડતાલનો અંત આવ્યો હતો. જોકે, ખેડૂત રેલીને કારણે રાજીવ ગાંધીને તેમની માતા ઈંદિરા ગાંધીની પુણ્યતિથિ રેલીનું સ્થળ બદલવું પડ્યું હતું. આ રેલી બોટ ક્લબને બદલે લાલ કીલાની પાછળના ગ્રાઉન્ડમાં યોજવાની હતી. 

ઇતિહાસનું પુનરાવર્તન 32 વર્ષનો ખેડૂત

રસપ્રદ વાત એ છે કે 32 વર્ષ પછી, ઇતિહાસ ફરીથી પુનરાવર્તન કરવામાં આવે છે. ખેડુતો પોતાની માંગણીઓ ફરી એકવાર દિલ્હીના જંતર-મંતર પર દર્શાવવા માગે છે, પરંતુ સરકારે તેમને બાહ્ય દિલ્હીના બુરાારી મેદાન ખાતે રેલી કરવાની મંજૂરી આપી છે. ખેડૂત સંગઠન સરકાર સાથે બિનશરતી વાત કરવા માગે છે. તેમણે કહ્યું કે બુરારી એક ખુલ્લી જેલ જેવું છે અને તે આંદોલનનું સ્થળ નથી. ખેડુતોએ કહ્યું કે અમારી પાસે પૂરતું રેશન છે, અમે 4 મહિના રસ્તા પર બેસી શકીશું. ખેડુતોએ કહ્યું કે અમે દિલ્હીના 5 મુખ્ય એન્ટ્રી પોઇન્ટ્સ અવરોધિત કરીને દિલ્હીને ઘેરીશું.

ભારતીય કિસાન સંઘના મહાસચિવ ધર્મેન્દ્રસિંહ મલિકે આજકાલ ડો.ને જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સરકારે ખેડૂત સંગઠનોનું બળ ખૂબ જ હળવાશથી લેવાનું શરૂ કર્યું હતું. આનું કારણ એ હતું કે અગાઉના ધરણા-પ્રદર્શનમાં ખેડૂતોની તાકાતો જોવા મળી ન હતી, પરંતુ દિલ્હીની આરે પહોંચતા આ યાત્રામાં ખેડૂતોની સંખ્યા વધતી જ રહી. અમે દિલ્હીના જંતરમંતર પર રેલી કરીશું અને આપણો મુદ્દો રાખીશું. ખેડૂતે ત્રણેય કાયદા પાછી ખેંચી લે અને એમએસપીની બાંયધરી આપવી જોઈએ. અમે આમાંથી પાછળ નહીં જઈશું. 

દિલ્હી બંધ કરવાની ખેડૂત ચેતવણી

ભારતીય કિસાન સંઘના પંજાબના પ્રમુખ સુરજીતસિંઘ ફૂલે કહ્યું કે, 'અમે નિર્ણય લીધો છે કે અમે કોઈ પણ રાજકીય પક્ષના નેતાને આપણા મંચ પર બોલવાની મંજૂરી આપીશું નહીં, પછી તે કોંગ્રેસ, ભાજપ, આપ અથવા અન્ય કોઇ પક્ષના હોય. અમારી સમિતિ આપણને સમર્થન આપતી સંસ્થાઓને બોલવાની મંજૂરી આપશે. તેઓએ આપણા નિયમનું પાલન કરવું પડશે. 

કૃપા કરી કહો કે આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં મોદી સરકારે કૃષિ સંબંધિત ત્રણ કાયદા ઘડ્યા હતા. સરકાર આને કૃષિ સુધારણાનું એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ગણાવી રહ્યું છે, પરંતુ ખેડૂત સંગઠનો તેની વિરુદ્ધ છે. પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું છે કે લઘુતમ ટેકાના ભાવ અને સરકારી ખરીદી ચાલુ રહેશે, પરંતુ ખેડુતો તેનો વિશ્વાસ નથી કરી રહ્યા. ખેડૂતોને લાગે છે કે સરકાર તેમની કૃષિ મંદિરો છીનવી લેવા અને કોર્પોરેટ કંપનીઓને આપવા માંગે છે. તેના વિરોધમાં છેલ્લા બે મહિનાથી ખેડુતો પંજાબમાં આંદોલન કરી રહ્યા છે અને હવે તેઓ દિલ્હી આવીને પોતાનો અવાજ ઉઠાવવા માંગે છે. જોકે, સરકાર વતી વાટાઘાટો કરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે, જેને ખેડુતોએ નકારી